قطر؛ رقیب یا رفیق

به گزارش شانا، پس از اظهارات مدیرعامل شرکت قطر پترولیوم، عده ای از سیاسی بودن تصمیم سعد الکعبی سخن می گویند و برخی آن را غیر از آن می‌پندارند، اما آنچه مسلم است قطر در شرایطی که بازار ال ان جی در جهان در وضع مازاد عرضه به سر می برد و این کشور به گاز تولیدی از این میدان در داخل کشورش نیازی ندارد، کمی رنگ و بوی سیاسی به این تصمیم می دهد، ضمن این که نمی توان از کنار امضای موافقتنامه اصولی ایران برای فاز 11 پارس جنوبی که با هدف «ساخت سکویی عظیم برای افزایش فشارگاز» هدف‌گذاری شده است، در مقابل این تصمیم قطر به راحتی گذشت.

هرچند الکعبی برای پیشگیری از قضاوت‌ها در باره سیاسی بودن این تصمیم اعلام کرده است: «تصمیم قطر به لغو ممنوعیت توسعه این میدان به دلیل برنامه ریزی ایران برای توسعه بخش متعلق به خود اتخاذ نشده است، در واقع کاری که امروزما انجام می دهیم، چیز کاملا جدیدی است و ما در آینده بدون شک اطلاعاتمان را با ایران به اشتراک خواهیم گذاشت.» اما نمی توان کاملا آن را رد کرد.

قطر که با استفاده از ظرفیت شرکت‌های بین المللی و سرمایه گذاری برنامه ریزی شده از سال 1990 آغاز به بهره برداری از میدان گنبد شمالی کرده است، در سال 2005 تصمیم گرفت ممنوعیت 12 ساله ای را برای توسعه این میدان گازی در نظر گیرد، در مقابل ایران تاریخ نخستین بهره برداری اش به سال 2002 و پس از راه اندازی فازهای 2 و 3 پارس جنوبی بر می‎گردد، این به این معناست که قطر در برداشت از این مخزن مشترک 12 سال از ایران پیشی گرفته است و در حالی که انتظار می رفت، به دلیل مشترک بودن مخزن ایران به محاکم بین المللی شکایت کند قطر در سال 2005 یعنی سال 84 طرح ممنوعیت توسعه بزرگترین میدان گازی جهان را در دستور کار قرار داد تا جلو شکایت احتمالی ایران را بگیرید.

بهترین فرصت اما در سال‌هایی که انتظار می رفت ایران به برداشت حداکثری از این میدان یعنی سال‌های 84 تا 92 اقدام کند از دست رفت، تحریم‌ها، کمبود منابع مالی و ضعف مدیریت سبب شد توسعه پارس جنوبی به تاخیر بیفتد. همه شرایط اما طبق انتظار قطری‌ها پیش رفت.

دولت یازدهم که روی کار آمد، توسعه پارس جنوبی دراولویت قرارگرفت، فازها اولویت بندی شد و برداشت از این میدان به حداکثر رسید، به اندازه ای که برداشت روزانه ایران با قطر برابر شد و این یعنی احساس خطر؛ آنها که  تاکنون نگران افزایش برداشت ایران و مهاجرت گاز به‌سمت کشورمان نبوده‌اند با اقداماتی که از سوی وزارت نفت بری جبران افت فشار گاز و توسعه فازهای پارس جنوبی صورت گرفت دچار نگرانی شده و اقدام‎هایی را در نظر گرفته اند.

نرسی قربان، کارشناس ارشد اقتصاد انرژی در زمینه اقدام‎های قطر معتقد است: افت فشار گاز و عمل کردن به تعهدها می‎تواند مهمترین انگیزه قطر از رفع ممنوعیت 12 سال تولید از میدان گنبد شمالی باشد.

وی ضمن این که شائبه سیاسی بودن این اقدام‎ها را بسیار اندک می داند، می گوید: با توجه به این که قطر با مشتریان گازی خود قراردادهای بلندمدت 20 تا 25 ساله دارد بنابراین همه تلاشش این است که با جلوگیری از افت فشار مخازن و تامین حداکثر نیاز مشتریان نیاز آنها را برآورده کند.

میدان گازی پارس جنوبی که در قطر گنبد شمالی نامیده می‎شود، بزرگترین میدان گازی جهان است که در صورت برداشت کامل گاز این میدان، انرژی ۱۰ سال کل ساکنان کره زمین تأمین می‌ شود، مساحت این میدان ۹۷۰۰ کیلومتر مربع است که ۳۷۰۰ کیلومتر مربع آن در آبهای سرزمینی ایران و ۶۰۰۰ کیلومتر مربع آن در آبهای سرزمینی قطر قرار دارد. حجم گاز برداشت‌شدنی میدان به همراه میعانات گازی، معادل ۲۳۰ میلیارد بشکه نفت خام است.

ذخیره بخش ایرانی میدان ۱۳٫۳ تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۱۹ میلیارد بشکه میعانات گازی (۹ میلیارد بشکه قابل برداشت) است که ۵۰ درصد ذخایر گازی ایران و ۸ درصد از ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است. گاز خشک قابل استحصال در بخش ایرانی میدان 8.1 تریلیون مترمکعب با ضریب بازیافت 0.61 است.

ذخیره بخش قطری میدان ۳۷ تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۲۶ تریلیون مترمکعب گاز قابل برداشت و ۳۰ میلیارد بشکه میعانات گازی (۱۰ بیلیون بشکه قابل برداشت) است که معادل 99.9 درصد ذخایر گازی قطر و ۲۱ درصد ذخایر گازی جهان است.

مرتضی بهروزی فر، کارشناس ارشد موسسه مطالعات انرژی اما با اشاره به این که قطر ظرفیت کافی همانند دسترسی به تازه ترین فناوری‌های شرکت‌های خارجی و همچنین منابع مالی کافی برای افزایش برداشت از میدان مشترک گازی پارس جنوبی را دارد، می گوید: البته این به معنای برداشت صیانتی از مخزن نخواهد بود اما ظرفیت این کشور نشان می‌دهد این کشور در فرصت کوتاهی یعنی حداقل در یک دوره چهار ساله می تواند مقدار برداشت گاز را افزایش دهد.

وی در این باره که آیا بازار ال ان جی که هم اکنون با مازاد عرضه روبروست امکان جذب گاز تولیدی بیشتر را دارد، تصریح می کند:  بدون شک چشم انداز بازار گاز با توجه به مشکلات زیست محیطی و توافق‌های بین المللی انجام شده روشن است و انتظار می رود میزان آن در سبد انرژی جهان افزایش و بازار مصرف گاز در سال‌های آتی بزرگتر شود.

حال باید صبر کرد و دید که قطری ها قصد دارند کدام پروژه‌ها را توسعه دهند، اما آنچه مسلم است این که ایران فرصت‌های طلایی سال‌های84 تا 92 را برای توسعه این میدان مشترک از دست داده است.