به گزارش بخش خبری آروشا به نقل از خبرگزاری شانا،
نفت در اقتصاد ایران، آثار چند جانبه ای دارد. از یک سو تأمین کننده بیش از 90 درصد حامل‌های انرژی مورد نیاز کشور است و از سوی دیگر، بخشی از منابع عمومی دولت را تشکیل می‌دهد.
شرکت روغن صنعت آروشا فروش و پخش محصولات مرتبط با روغن دریایی در سراسر ایران
بخشی از درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام و میعانات گازی و خالص صادرات گاز نیز به صندوق توسعه ملی واریز می‌شود که خود، تأمین‌کننده منابع مورد نیاز اقتصاد کشور است؛ به همین دلیل اقتصاد ایران را نفتی می‌خوانند.
بر این اساس هر تحولی که در صنعت نفت کشور ایجاد می‌شود، می‌تواند اقتصاد ایران را دچار یک رشته تغییرات جدی کند.
تحریم‌های اعمال شده بر اقتصاد ایران از صنعت نفت آغاز شد. محدودیت‌های مربوط به تحریم، سبب کاهش نقش ایران در بازار جهانی نفت شد و سبب شد شرکت‌های تراز نخست فعال در صنایع نفت و گاز دنیا، ایران را ترک و با کشورهای دیگر آغاز به فعالیت کنند.
تشدید تحریم بر اقتصاد ایران از سال‌های 2006 و 2007 با اعمال قطعنامه‌های متعدد از جمله 1737 سازمان ملل سبب شد هزینه واردات و انجام فعالیت‌های اقتصادی و مالی با هزینه مبادله بالایی انجام شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که خریداران نفت خام ایران پیش از تحریم‌ها به دو دسته مشتریان عضو و غیرعضو آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و مشتریان عضو و غیرعضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) قابل تقسیم‌بندی هستند.
در کشورهای حوزه آسیایی عضو IEA یعنی ژاپن و کره جنوبی در مجموع 555 هزار بشکه نفت خام در روز از ایران خریداری و کشورهای اروپایی عضو IEA نیز 792 هزار بشکه در روز نفت خام از ایران وارد می‌کردند. با این ارقام، به طور میانگین این دسته از کشورها هفت درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌کردند.
دسته دوم که کشورهای آسیایی غیر عضو OECD بودند، در مجموع روزانه یک میلیون و 655 هزار بشکه در روز نفت خام از ایران وارد می‌کردند که چین با 550 هزار بشکه در روز (معادل مجموع ژاپن و کره جنوبی) و هند با 310 هزار بشکه در روز (اندکی کمتر از ژاپن) مهمترین بازارهای نفت ایران در حوزه آسیا بودند.
در مجموع صادرات نفت خام ایران در سال 2011 روزانه دو میلیون و527 هزار بشکه بود که 65 درصد این صادرات به بازار آسیا (چین 22 درصد، ژاپن 13 درصد، هند 12 درصد، کره جنوبی 9 درصد و دیگر کشورهای آسیایی 9 درصد ) اختصاص داشت.
در مقابل روزانه 792 هزار بشکه از نفت خام صادراتی ایران به مقصد اروپا بود که 31 درصد صادرات نفت خام ایران (ترکیه هشت درصد، ایتالیا هفت درصد، اسپانیا 6 درصد و یونان چهار درصد و ...) را شامل می‌شد.
تشدید تحریم‌ها سبب شد که افزون بر از دست دادن این بازارها، در مجموع عدم‌النفع حدود 400 میلیارد دلاری در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به کشور تحمیل شود.
تحولاتی که در اثر تحریم و تشدید آن از سال‌های 2005 به بعد اتفاق افتاد، سبب شد که نقش و سهم ایران در بازار جهانی نفت خام در اثر کاهش صادرات کم رنگ شود.
به‌گونه‌ای که سهم ایران در تأمین نفت مصرفی دنیا از سال 1382 تا 1391 روند کاهش را طی کرد و از 3.05 درصد در سال 1382 به 1.26 درصد در سال 1391 کاهش یافته است.
اجرای برجام از سال گذشته سبب شد که تغییر جدی در میزان صادرات نفت خام و بهبود برخی از امور مربوط به بخش نفت حاصل شود: افزایش حجم صادرات نفت و تغییر قابل توجه در آن، بیمه نفتکش‌ها و تسهیل صادرات مربوط به نفت، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی، واریز وجوه حاصل از صادرات نفت به حساب‌های بانک مرکزی و امکان استفاده از آنها، آزاد شدن تجهیزات توقیفی، امکان حضور کارشناسان شرکت‌های خارجی فروشنده کالا در ایران برای راه‌اندازی تجهیزات، آزاد شدن وجوه توقیفی نزد شرکت‌های نفتی، کاهش خیره کننده هزینه‌های جابه جایی پول و دسترسی به تامین‌کنندگان اصلی و دسترسی به تامین‌کنندگان اصلی کالاها و خدمات، قیمت‌های رقابتی و کاهش چشمگیر هزینه‌ها را در پی داشته باشد.
برجام سبب شد امکان حضور شرکت‌های مختلف ارائه دهنده کالاها و خدمات به ایران فراهم شود، یعنی برطرف شدن انحصار حضور برخی کشورها و شرکت‌های خاص که این نیز می‌تواند به ایجاد قیمت‌های رقابتی بینجامد که زمینه‌ساز دستیابی به بهره‌وری است.
فریدون اسعدی
کارشناس اقتصاد انرژی
منو
