مقابله با خوردگی در صنعت نفت ضروری است

حبیب الله بیطرف، معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت که حدود 3 ماه از حضورش در این معاونت می گذرد، بر اهمیت مقابله با پدیده خوردگی تاکید دارد و می گوید: باید اذعان داشت که اقدامات کنترل خوردگی محدود به یک اداره و یا چند اداره ذیربط تولید نیست مسئله خوردگی یک مسئله فراگیر برای کل سازمان  است.

او معتقد است:  ابلاغ "سند راهبردی مدیریت خوردگی صنعت نفت" از سوی وزیر نفت اهمیت مقابله با این پدیده را روشن کرده است و می تواند به عنوان یک دستورالعمل راهبردی در صنعت نفت مورد استفاده قرار گیرد.

گفتگو با حبیب الله بیطرف، معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت درباره پدیده خوردگی در ادامه می آید:

با توجه به این که از پدیده خوردگی بعنوان یکی از چالش‌های صنایع نام برده می شود نظرتان در ارتباط با این پدیده چیست؟

همانگونه که می‌دانید خوردگی یک پدیده طبیعی برای زوال مواد در محیط پیرامونی ماست و به هیچ وجه نمی‌توان خوردگی را از بین برد بلکه تمام اقدامات مدیران و متخصصان برای کنترل سرعت و کاهش تبعات مخرب ناشی از خوردگی است که اگر مورد غفلت قرار بگیرد اثرات و تبعات آن برای تاسیسات و سازه‌های فلزی و بتونی بسیار سنگین، خطرناک و پرهزینه خواهد بود. این پدیده ناآرام و پیوسته به مانند زلزله اما خاموش، تاسیسات را از درون و بیرون متلاشی کرده و پایداری و اطمینان تولید را تهدید می‌ کند. با وجود همه فعالیت‌های انجام گرفته مبتنی بر دانش و تجربه باز شاهد هدر رفت سالانه حدود پنج درصد از درآمد ملی کشورهای توسعه یافته برای جبران هزینه های فائق آمدن به مشکلات خوردگی و ترمیم اثرات مخرب آن هستیم. در نظام درست بهره برداری صنعت نفت اصل وجود خوردگی به عنوان یک واقعیت پذیرفته شده است. اما تمهیدات و اقدامات انجام یافته برای کنترل آن و کاهش تبعات جانی، زیست محیطی نبودن  و کافی نبوده و باید توسعه یابد.

چه راه حل‌ها و اقداماتی را برای فائق آمدن به مسائل خوردگی در تاسیسات صنعت نفت، موثر می‌دانید؟

معتقدم که راه حل‌هایی موثر هستند که نخست بر اساس نیاز واقعی صنعت نفت طراحی شده باشند و دوم از پایگاه علمی و تجربی تراز بین المللی برخوردار باشند. راه حل‌هایی که هر دو موضوع را با هم نداشته باشند یا به مانند راه‌‌حل‌‌های اقتضایی محدود به مصادیق و زمان و مکان رخداد می شوند، چندان اثر بخش نیستند. راه حل‌های ما باید بر اساس تحلیل وضع موجود و سنجش فاصله آن با تراز بین المللی، تدوین نقشه راه و با برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت همراه باشد و فرآیند فرهنگ‌سازی و آموزش از حوزه مدیران ارشد شروع و به حوزه کارشناسی حتی تکنسین ها و پیمانکاران ختم شود. ما باید به این باور برسیم که خوردگی دشمن تاسیسات ماست و برای غلبه بر دشمن باید با فرماندهی واحد و یک نقشه حساب شده از تمام دانش‌ها، فناوری‌ها و امکانات ابزاری، سامانه‌ای، نیروی انسانی و تجهیزاتی داخلی و خارجی استفاده کنیم. مدیران ما باید بپذیرند که مبالغ صرف شده برای مدیریت خوردگی، هزینه نبوده و یک سرمایه گذاری در راستای حفظ تولید است.

مهمترین برنامه معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری در این حوزه چیست؟

در این خصوص قبلاً سند پایه ای تحت عنوان "سند راهبردی مدیریت خوردگی صنعت نفت" در این معاونت تهیه و به امضای وزیر محترم نفت رسیده است. این سند اهمیت مقابله با خوردگی را از نظر وزارت نفت روشن می‌سازد و می تواند به عنوان یک دستورالعمل راهبردی در صنعت نفت مورد استفاده قرار گیرد، این سند اراده وزارت نفت برای مقابله و کاهش عواقب خوردگی را اعلام می دارد. این لازم است ولی کافی نیست در این سند رئوس اهداف و اقدامات کلان تعریف شده است و به جزییات نمی پردازد بر اساس این سند شرکت‌ها خودشان باید طرح و برنامه های استقرار مدیریت خوردگی را برای رسیدن به اهداف مذکور در این سند تهیه و اجرا کنند. معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری مطابق این سند به عنوان رئیس کمیته مدیریت خوردگی وظیفه دارد این برنامه ها را اخذ، پیگیری و نتایج را رصد کند و هر جایی که نیاز به همکاری باشد کمک کند. برنامه قبلی معاونت تهیه دستورالعمل برای خود ارزیابی مدیریت خوردگی و پیگیری تهیه نقشه راه شرکت‌ها برای مدیریت خوردگی بوده است اما برنامه آتی، استقرار مدیریت خوردگی در صنعت نفت همزمان با شروع برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران است.

آیا پیشرفتی در برنامه‌های استقرار مدیریت خوردگی اتفاق افتاده است؟

بنظر می رسد طی 2سال گذشته فعالیت‌های فرهنگ سازی، آموزش و ارزیابی انجام یافته است ولی این اقدامات با توجه به آسیب‌های جدی روزافزون خوردگی برای صنعت نفت اصلاٌ سرعت مناسبی نداشته است و به نظر می رسد الزام وزارتی برای شرکت‌های تولیدی، جنبه ارشادی داشته است و اقدام شاخص با برنامه منسجم و ادامه‌دار در شرکت‌ها مشاهده نمی شود. بخشی از این موضوع بدلیل کاهش جلسات کمیته مدیریت خوردگی وزارت نفت بوده که سبب شده حرارت پیگیری موضوع کم و به سردی گراید. همچنین باید اذعان داشت که اقدامات کنترل خوردگی محدود به یک اداره و یا چند اداره ذیربط تولید نیست مسئله خوردگی یک مسئله فراگیر برای کل سازمان  است و اداره بازرسی فنی به عنوان پایش و تحلیل موضوعات خوردگی تنها می‌تواند عارضه های مستقیم را شناسائی و رفع عیب کند و نمی تواند برای هزینه های غیرمستقیم پنهان، فعالیت‌های بیرونی خارج از حیطه و اختیارات سازمانی را سرو سامان دهد به عبارتی سوق دادن استقرار این سند به سمت اداره بازرسی فنی در شرکت‌ها نیز عامل کندی در پیشرفت بوده است. مباحث پشتیبانی و تدارکات، مهندسی و انتخاب مواد، روش‌های نوین و هوشمند پایش وضعیت، ابزارهای تخصصی جدید و از همه مهمتر تغییر استراتژی‌های مقابله با خوردگی متناسب با تغییر فرآیند و شرایط محیطی و استفاده از فناوری‌های جدید، یک سیستم مدیریتی چابک برای کاهش خسارات مالی، جانی و زیست محیطی  ناشی از خوردگی را طلب می کند که از عهده عالی ترین مقام مسئول یا تفویض اختیارات از طرف ایشان بر می آید.

شما چه پیشنهادی برای تسریع در اجرای برنامه‌های مدیریت خوردگی دارید؟

اقدامات مدیریت خوردگی در قالب برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت قابل اجراست تعیین و تشخیص نقاط بحرانی و تخمین تبعات ناشی از ریسک‌های خوردگی عامل تعیین کننده دامنه و عمق برنامه‌های مذکور است. به نظر می‌رسد اقدامات مدیریت خوردگی با درک درست از شرایط کاری و تجهیزات در بستر هزینه قابل اجراست اما استفاده از تجربه شرکت‌های پیشرو بین المللی و مشاوران زبده ذیربط برای تعیین ریسک‌ها و میزان خسارات احتمالی و برنامه‌های پیشگیرانه بسیار ضروری است.

اگر وظایف ستاد وزارت نفت در 4 مقوله سیاستگذاری، برنامه‌ریزی کلان، نظارت و هدایت خلاصه شود. مدیریت خوردگی هم باید در سطح ستادی تابع وظایف فوق بوده و برنامه های عملیاتی با همکاری شرکت‌ها در قالب تشکیل کارگروه‌ها تدوین و از سوی شرکتها اجرایی ‌شود. همچنین تسریع در اجرایی کردن پروژه‌های شاخص پیشنهادی شرکت‌ها علی الخصوص پروژه مدیریت خوردگی شرکت ملی گاز و شرکت ملی صنایع پتروشیمی و پروژه ممیزی خوردگی شرکت پایانه‌های نفتی ایران به عنوان واحدهای پیشرو الزامی است.

در نهایت باید گفت که مخاطب مدیریت خوردگی مدیران ارشد شرکت‌ها هستند و عامل انگیزشی استقرار آن، مباحث خطر و هزینه است و با همین 2 پارامتر تحریک کننده مهم می‌توان فرآیند برنامه ریزی، بودجه گذاری و استقرار آن را سرعت بخشید و سپس نتایج را ارزش گذاری کرد.