گاز محور توسعه اقتصاد ایران

با نگاهی به وضع منطقه درمی‌یابیم که در میان کشورهای خاورمیانه، ایران تنها کشوری است که از مزیت نفت بهره و نعمت گاز بهره برده است. برای نمونه عربستان با تولید روزانه بیش از 10 میلیون بشکه نفت خام در جمع کشورهای اوپک به دلیل برخوردار نبودن از نعمت گاز، روزانه بیش از 500 هزار بشکه نفت را در نیروگاه‌های خود می‌سوزاند که این موضوع سبب کاهش توان صادراتی نفت خام این کشور در بازارهای جهان شده است. از سوی دیگر، مصرف نفت خام و فرآورده‌های نفتی در مقایسه با گاز طبیعی، راندمان تولید را در نیروگاه‌های برق کمتر می‌کند. هر قدر تجارت نفت عربستان از نبود گاز ضربه می‌خورد، افزایش تولید گاز به عنوان برگ برنده در خدمت تجارت و صادرات نفت ایران درآمده است. از سوی دیگر، براساس آمارهای منابع معتبر جهان، ایران با روند برداشت کنونی تا بیش از یکصد سال دیگر منابع گاز طبیعی شناخته شده دارد و این موضوع، به نقش گاز به عنوان محور توسعه و موتور محرک اقتصاد ایران اشاره جدی دارد.

ظرفیت تولید 830 میلیون مترمکعب گاز در کشور

ظرفیت کنونی تولید گاز غنی در کشور، روزانه حدود 820 تا 830 میلیون متر مکعب است که این مقدار گاز پس از پالایش و جداسازی میعانات، اتان و دیگر ترکیبات ارزشمند هیدروکربنی به رقمی حدود 729 تا 730 میلیون مترمکعب گاز شیرین و سبک تبدیل می‌شود. براساس پیش‌بینی‌ها ظرفیت تولید گاز تا سال 1404 به روزانه یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب می‎رسد.

97 درصد از جمعیت شهری زیر پوشش گاز هستند

بیشتر کارشناسان انرژی و صاحبنظران اقتصاد بر این باورند که بهره‌گیری بیشتر و گسترده‌تر از گاز طبیعی، از ملزومات توسعه پایدار به شمار می‌آید و این حامل انرژی به عنوان سوخت برتر قرن بیست و یکم شناخته می‌شود. سهم گاز در سبد انرژی کشور هم اکنون به بیش از 70 درصد رسیده و آمارها حاکی از آن است که 23 میلیون مشترک (معادل 78 میلیون نفر) در کشور از نعمت گاز بهره می‎‏برند که این رقم معادل 97 درصد جمعیت شهری و 67 درصد جمعیت روستایی، بیش از 73 هزار واحد صنعتی بزرگ و کوچک، پتروشیمی و فولاد و 2200 سی ان جی را پوشش می‌دهد. در فصول گرم سال با توجه به نیاز نیروگاه‌ها برای تولید برق روزانه بیش از 250 میلیون مترمکعب گاز به 72 نیروگاه کشور تحویل می‌شود تا توربین‌ها را به حرکت درآورد، چرخ صنعت بچرخد و رفاه بخش زمستان و تابستان مردم میهن‌مان باشد. حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت در امور گاز می‌گوید: تنها در سه سال دولت تدبیر و امید، گاز تحویلی به نیروگاه‌های کشور از 36 میلیارد مترمکعب در سال 1392 به 50 میلیارد مترمکعب در سال 1393، 58 میلیارد مترمکعب در سال 1394 رسیده است و  امسال به 65 میلیارد مترمکعب خواهد رسید که افزایش رقم یاد شده، معادل حدود 60 میلیارد لیتر سوخت مایع اعم از مازوت و گازوییل بوده که در این بازه زمانی صرفه‌جویی شده است. به گفته عراقی، ارسال این حجم گاز به نیرو گاه‌ها حدود 90 درصد گاز مورد نیاز همه نیروگاه‌های گازی مولد برق در کشور بوده است.

گازرسانی به 12 هزار روستا و 145 شهر در دولت یازدهم

بررسی وضع جمعیت برخوردار از نعمت گاز در کشور نشان می‌دهد که از حدود یکهزار و 148 شهر کشور هم‌اکنون یک هزار و 77 شهر از نعمت گاز برخوردار هستند، ضمن آن‌که بیش از 21 هزارو 600 روستا نیز گازدار هستند. عملکرد دولت یازدهم در بخش گازرسانی روستایی و شهری حاکی از آن است که به ترتیب 12 هزار روستا و 145 شهر در این دولت از نعمت گاز برخوردار شده‌اند. نکته مهم در گازرسانی روستایی این است که در دولت یازدهم تقریبا حدود کل سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گازرسانی روستایی صورت گرفته؛ به گونه‌ای که از روز نخست انقلاب تا پیش از دولت یازدهم، شاهد این هستیم که تنها به 14 هزار روستا گازرسانی شده است.

در این دولت همزمان با تکمیل فازهای 12، 15، 16، 17 و 19 پارس جنوبی و برای عدالت‌ محوری و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، گازرسانی به روستاها نیز با شتابی قابل توجه در حال انجام است. در حال حاضر برنامه گازرسانی به 29 شهر کشور (عمدتا سخت‌گذر و کوهستانی)، در حال انجام است، ضمن آنکه گازرسانی به روستا‌های بالای 20 خانوار در استان‌های کردستان، خراسان رضوی، قزوین، گلستان و برخی شهر‌های شمالی کشور و نیز بوشهر، ایلام، زنجان، کرمان، سیستان و بلوچستان و... در دست اقدام است. به گفته عراقی، معاون وزیر نفت در امور گاز، گازرسانی به 5000 روستا در حال اجراست و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال گازرسانی به 2800 روستای دیگر به بهره‌برداری برسد.

36 هزار کیلومتر شریان حیاتی انتقال گاز کشور

36 هزار کیلومتر خطوط لوله اصلی و 300 هزار کیلومتر شبکه شهری و روستایی در سراسر کشور، شریان حیاتی گاز را به وسیله 250 توربوکمپرسور به مبادی مصرف سراسر ایران زمین می‌رسانند. به گونه‌ای که شرکت ملی گاز ایران، توسعه و بهره‌برداری از یکی از گسترده‌ترین سیستم‌های پالایش و خطوط انتقال و شبکه توزیع در سطح منطقه و جهان را در اختیار دارد. به گفته عراقی، شرکت ملی گاز با 44 شرکت پالایش، انتقال و توزیع و ذخیره‌سازی، 72 نیروگاه برق و اکثر صنایع عظیم کشور را زیر پوشش گازرسانی قرار داده و عزم خود را جزم کرده تا ضمن تکمیل ماموریت‌های داخلی مدیریت تامین گاز با معیارهای امنیت عرضه، کسب رضایت مشتریان و تعهد به حفظ محیط زیست درباره حضور خود در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان برقراری تعامل سازنده سیاسی و اقتصادی با کشورهای جهان به ویژه همسایگان، رویکردی فعال داشته باشد.

بر اساس برنامه‌های تعریف شده تا پایان سال ٩٦، ظرفیت فرآورش، انتقال و توزیع گاز به سالانه ٣٣٠ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت که با تمهیدات انجام شده، گاز تحویلی از پارس جنوبی به نقاط مختلف کشور منتقل می‌شود.

احداث خط ششم و نهم سراسری، ایستگاه‌های خط هشتم نیز در برنامه شرکت ملی گاز ایران قرار دارد. از سوی دیگر، برای دستیابی به برنامه‌های تولید و فراورش سالانه ٣٣٠ میلیارد متر مکعب گاز باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود؛ افزایش شرکت‌های پالایش گاز از ١٣ به ١٩ مورد، افزایش ایستگاه‌های تقویت فشار گاز از ٧١ به ٩٠ مورد و افزایش خطوط انتقال گاز از 36 هزار کیلومتر به ٤٠ هزار کیلومتر، از ملزومات تحقق این برنامه است.

ضرورت بهینه مصرف کردن گاز

با توجه به مقدار مصرف گاز در کشور (بیش از 700 میلیون مترمکعب ومعادل مصرف روزانه 4 تا 5 میلیون بشکه نفت خام)، باید یادآور شد که اگرچه گاز به عنوان عاملی برای امنیت پایدار لحاظ می‌شود، اما ضرورت توجه به بهینه مصرف کردن آن، موضوعی لازم و حیاتی است که همواره باید به آن توجه کرد.

مصرف بهینه سوخت به ویژه در نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ و منازل مسکونی باید از اهداف اصلی دولت باشد، زیرا با 10 درصد صرفه‌جویی در مصرف می‌توان معادل چند فاز پارس جنوبی ظرفیت مصرف جدید ایجاد کرد و این موضوع با چهار عامل اصلی قیمت، قانون، فرهنگ و فناوری امکان‌پذیر است.

به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، با صرفه‌جویی و بهینه مصرف کردن انرژی و با بالا بردن راندمان نیروگاه‌ها و صنایع و وسایل گازسوز می‌توان به محیط زیست سالم‌تر، ارزآوری بیشتر و ایجاد کار و نوآوری و خلاقیت ناشی از ایجاد فناوری نو، دست یافت.

مهناز محمدی