جذب سرمایه و فناوری در خزر حرف نخست را می‎زند

تاکید بر تداوم فعالیت‎های اکتشافی و تلاش برای آغاز فرآیند توسعه در خزر، مخلص کلام مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر در گفت‎وگو با شاناست. مسعود متین‏‎فرد می‎گوید: «خزر به دلیل برخورداری از ظرفیت هیدروکربوری مناسب، می‎تواند مناطق نفت‎خیز شمال نام گیرد و باید برای بالفعل کردن ظرفیت‎های بالقوه در این بخش با اتکا به استراتژی، برنامه‎ریزی و انتقال دانش فنی و فناوری‎های روزآمد تلاش کرد.» از نگاهِ وی، جذب سرمایه و فناوری در خزر، حرف نخست را می‎زند و در عین حال معتقد است، برای آغاز فرآیند توسعه در خزر همین حالا هم دیر شده است. مشروح این گفت‎وگو را در ادامه می‎خوانید:

مهندس زنگنه به تازگی اعلام کردند که تاکنون سرمایه‎گذاری، متقاضی همکاری در فعالیت‎های توسعه‎ای در خزر نشده است. محدودیت‎های توسعه در خزر چیست که سرمایه‎گذاران برای حضور در این بخش رغبت زیادی نشان نمی‎دهند؟

موقعیت جغرافیایی و بسته بودن دریای خزر و نبود دسترسی آسان به آب‎های آزاد، سختی‎های‎ کار در آب‎‎های عمیق، نیاز اساسی به سرمایه و فناوری روزآمد برای فعالیت در این بخش و نبود زیرساخت‎های مناسب در شمال کشور، همه از محدودیت‎های فعالیت در خزر به شمار می‎رود. ضمن این‎که با توجه به هزینه تولید نفت در آب‎های عمیق و قیمت‎های کنونی نفت در دنیا، طبیعی است استحصال نفت از منطقه‎ای مانند خزر صرفه اقتصادی قابل توجهی ندارد. مطالعات سال 2000 میلادی توسط گروه مطالعاتی خزر جنوبی South Caspian Study Group نشان ‎داد، هزینه تولید یک بشکه نفت از خزر جنوبی حدود 9.8 دلار است؛ اما امروز این رقم بسیار متفاوت شده و بهای نفت هم در بازار جهانی کاهش یافته؛ به تبع آن جذابیت کار در آب‎های عمیق حتی در مثلث طلایی شامل افریقای غربی، برزیل و خلیج مکزیک هم رو به افول بوده است.

بنابراین از دید شما، نوع و الگوی قراردادی ایران در این زمینه عامل تعیین‎کننده‎ای نیست.

بهتر است بگویم در این برهه زمانی خیلی تعیین‎کننده نیست؛ زیرا عوامل محدودکننده قوی‎تری وجود دارد. اما بدیهی است در صورتی که روزی این محدودیت‎ها برطرف شود و فرایند توسعه کلید بخورد، مدل قراردادی نفت هم باید به نحوی باشد که بتواند انگیزه کافی برای سرمایه‎گذاری در فعالیت‎های اکتشافی و تولیدی در آب‎های عمیق فراهم کند. به هر حال باید بپذیریم کار در آب‎های عمیق با بخش خشکی یا دیگر بخش‎های فراساحلی یکسان نیست.

موقعیت ایران از حیث برخورداری از ظرفیت‎های هیدروکربوری در این بخش چگونه است؟

در فاصله سال‎های ۱۹۹۹ تا 2001 میلادی، کنسرسیومی متشکل از شرکت‎های شل، لاسمو و وبا اویل (Veba oi) با همکاری نفت خزر تشکیل شد و در نتیجه آن، گروهی تحت عنوان گروه مطالعاتی خزر جنوبی Sought Caspian Study Group آغاز به‎کار کرد. نتایج مطالعات این گروه نشان ‎داد حجم بالایی از ذخایر هیدروکربوری در این بخش وجود دارد. از سوی دیگر، مطالعات زمین‌شناسی و ژئو‌فیزیکی این گروه نشان داد از میان ساختارهای زمین‎شناسی موجود، 46 ساختار وضع بهتری دارند که از میان آنها هشت ساختار منتخب در اولویت مطالعات جامع به منظور اکتشاف و تولید قرار گرفت و انجام عملیات حفاری تنها روی یکی از این هشت بلوک‌ اولویت‌دار، به کشف میدان هیدرو‌کربوری سردار جنگل منتهی شد؛ میدانی که بر اساس برآوردها حدود 2 میلیارد بشکه نفت درجا دارد. به این ترتیب مشخص است خزر جنوبی از ظرفیت هیدروکربوری مناسبی برخوردار است؛ هم در حوزه گاز و هم در حوزه نفت.

با توجه به کمبود تقاضا برای سرمایه‎گذاری از یک طرف و ظرفیت هیدروکربوری مناسب در خزر جنوبی از طرف دیگر، فکر می‎کنید چه راهبردی باید در دستور کار شرکت ملی نفت ایران و به طور ویژه شرکت نفت خزر قرار گیرد؟

بدون شک تداوم حضور آقای زنگنه در نفت، زمینه لازم را برای به ثمر نشستن تلاش‎ها به منظور جذب سرمایه و فناوری در صنعت نفت فراهم خواهد کرد. باوجود همه محدودیت‎هایی که به آن اشاره کردم، فکر می‎کنم باید مطالعه و زمینه‎سازی برای توسعه و تولید در خزر استمرار داشته باشد. توقف فعالیت‎ها در خزر، آن هم در شرایطی که دیگر کشورهای اطراف خزر  با جدیت در حال کار هستند، پیاده سازی استراتژی توسعه در این بخش را به تاخیر می‎اندازد. برای این‎که تخمینی از مدت زمان اجرای پروژه در آب‎های عمیق خزر داشته باشیم، کافی است نگاهی به مدت زمان اجرای پروژه‎های خشکی در کشور کنیم. به‎طور متوسط یک پروژه توسعه میدان خشکی در ایران طی شش تا هفت سال به مرحله بهره‎برداری می‎رسد. حال اگر ملاحظات مربوط به کار در آب‎های عمیق، چالش‎های کار در حوزه نفت و گاز در دریای خزر و لزوم دستیابی به فناوری‎های روز را در این بخش در نظر بگیریم، بلندمدت بودن برنامه‎های توسعه‎ای در خزر مشهودتر می‎شود. به عبارتی اگر همین امروز کار مطالعه برای توسعه آغاز شود، سال‎ها طول می‎کشد تا شاهد استحصال نفت یا گاز از خزر باشیم. نفت خزر هم با توجه به این الزامات، با حمایت مقام عالی وزارت و رویکرد مدیرعامل محترم شرکت، علاوه بر تشکیل کمیته‎ سرمایه‎گذاری و تلاش جدی برای پیشبرد مذاکرات و جذب سرمایه و فناوری، تقویت زیرساخت‎های خود را برای پشتیبانی از پروژه‌های آتی، از طریق مدیریت مهندسی و ساختمان شرکت در دستور کار قرار داده است.

قاعدتا تعمیرات اساسی سکوی امیرکبیر از همین فعالیت‎هاست. از وضع کنونی سکو بگویید.

بعد از جابجایی سکوی امیرکبیر در سال گذشته و استقرار سکو در هفت مایلی ساحل، فرصت مغتنمی فراهم شد که فارغ از عملیات حفاری، رسیدگی به سکو و سه شناور کاسپین در دستور کار قرار گیرد. به همین منظور، مدیریت مهندسی و ساختمان شرکت با ایجاد ساختارها و رویه‎های کاری لازم، نظارت بر عملیات تعمیرات جاری و ادواری توسط راهبر سکو را در دستور کار قرار داد. عملیات تعمیرات اساسی به منظور به‎روز نگهداشتن و تقویت زیرساخت‎های موجود در سکوی امیرکبیر آغاز شده و بسته تعمیراتی مشتمل بر 20 بخشی که تعمیرات آنها بسیار ضروری است، تدوین و برای اخذ بودجه به برنامه‎ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ارائه شده است.

عملیات نصب آندهای فداشونده هم در قالب این بسته تعمیراتی اجرا شد؟

بله. این کار باید در حوضچه خشک تعمیراتی انجام می‎شد اما با مدیریت صحیح و استفاده از غواصان حرفه‎ای، این عملیات در دریا و در مدت 2 ماه اجرا شد. اکنون پروژه سیستم حفاظت کاتدی سکو را هم در دستور کار داریم که قرارداد آن بسته شده و پیش‎بینی می‎کنیم ظرف چهار ماه آینده اجرایی شود. این سیستم، تکمیل کننده سیستم آندهای فداشونده است؛ با اجرای آن، حفاظت از سازه سکو در مقابل اثر خورنده آب شور خزر تکمیل می‎شود و دیگر نگرانی از این بابت وجود نخواهد داشت؛ در این شرایط بهتر می‎توان بر روی تعمیر سیستم‎های ماشین‎آلات سکو تمرکز کرد. البته سکوی امیرکبیر حدود 90 سیستم عملیاتی دارد که طبق الزامات دریایی باید بعد از مدت مشخصی تعمیرات اساسی بر روی آنها انجام شود؛ به این منظور، مقدمات انتخاب پیمانکار عمومی صاحب صلاحیت برای انجام این تعمیرات انجام شده و به زودی مناقصه آن برگزار می‎شود.

امسال برنده مناقصه مشخص و کار تعمیرات کلی سکو آغاز شود؟

با همکاری راهبر سکو، تنظیم اسناد مناقصه برای 20 بسته کاری تعمیراتی کلید خورده؛ اما در عین حال امیدواریم امسال پیمانکار عمومی (GC) تعمیرات کلی سکو هم مشخص شود و کار را  ادامه دهد. تعمیرات اساسی سکو حداقل به یکسال زمان نیاز دارد.

شناورهای عملیاتی کاسپین در چه وضعی قرار دارند؟

پارسال گواهینامه‌‎های هر سه شناور کاسپین از سوی سازمان بنادر و دریانوردی با اعتبار پنج سال تمدید شد. در صنعت کشتیرانی و دریایی به طور معمول برای تمدید و صدور گواهینامه‎‎ها، باید شناورها هر پنج سال یکبار وارد حوضچه خشک شده و آنجا بدنه و دیگر مشخصات آنها بازرسی شود؛ اما به علت نبود حوضچه خشک در شمال کشور متناسب با وزن و طول شناورهای کاسپین، با تعامل شرکت نفت خزر و سازمان بنادر و دریانوردی و با استفاده از غواصان حرفه‎ای، عملیات بررسی شناورها و رنگ‎آمیزی آنها ظرف مدت 2ماه‎ونیم، با هزینه‎ای بالغ بر یک میلیارد تومان در داخل آب انجام شد. این در حالی بود که اگر قرار بود چنین عملیاتی با انتقال شناورها به حوضچه خشک انجام شود، حداقل به 6 ماه زمان و صرف بیش از هشت میلیارد تومان اعتبار نیاز داشتیم. البته در ادامه برنامه‎های بلندمدت نگهداشت و تعمیرات شناورها، با یکی از شرکت‎های توانمند داخلی برای انجام یک سری تعمیراتِ اساسی باقیمانده در حوضچه خشک در حال مذاکره‏‎ایم.

سیستم تعمیرات و نگهداری سکو که در زمان راهبری حفاری شمال عملیاتی نشده بود، اکنون استفاده می‌شود؟

نرم‎افزار نگهداشت و تعمیرات سکو در آن زمان هم استفاده می‎شد؛ اما به میزانی کمتر از 10 درصد. به همین دلیل، از وضع سکو و تعمیرات آن اطلاع دقیقی نداشتیم. اما پس از تغییر راهبر سکو، عملیاتی کردن این سیستم و ماژول‎های مختلف آن در دستور کار قرار گرفت و هم‎اکنون این نرم‎افزار مورد استفاده است. توسعه آن را هم در برنامه داریم. این را هم بگویم که این نرم‎افزار کاملا داخلی است و از سوی کارشناسان ایرانی و با نظارت و راهنمایی مدیریت مهندسی و ساختمان نفت خزر بدون خروج ارز از کشور طراحی و اجرا شده است.

در مجموع، توان صنعت نفت ایران را از حیث کار در آب‎های عمیق چگونه ارزیابی می‎کنید؟

در بحث کار در آب‎های عمیق، هر کشوری صاحب دانش و فناوری نیست و ما هم در حال تجمیع دانش هستیم؛ چه در بدنه کارفرما و چه در بدنه پیمانکار. مهم این است که دقت کنیم اگر این دانش فنی تجمیع نشود، 10 سال آینده هم در همین نقطه ایستاده‎ایم و دستاوردی برای ارائه نخواهیم داشت. ما در خشکی بیش از صد سال سابقه کار داریم اما در آب‎های عمیق با وجود تلاش‎ها و تجربیات ارزنده کسب شده، هنوز راه طولانی در پیش داریم. باید برای تجمیع و سامان‎دهی این دانش فنی، از فناوری‎های روزآمد استفاده کنیم و ساختارها و نظام‌نامه‎ها باید طوری تدوین شود که در دهه‎های آینده در جایگاه به مراتب بالاتر و شایسته‎تری قرار گیریم.

فکر می‎کنید مهمترین هدفی که نفت خزر باید در پنج‎سال برنامه ششم توسعه دنبال کند، چیست؟

هدف‌گذاری‎های شرکت در برنامه ششم توسعه به مدیریت برنامه‎ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ارائه شده است. شرکت نفت خزر به عنوان شرکتی بالادستی برای کار در حوزه اکتشاف، تولید و بهره‎برداری، باید افزون بر برخورداری از فناوری‎های روزآمد و جذب سرمایه، به زیرساخت‎های منسجم‎تری از جمله شناورهای آلاینده‎روب، شناورهای پشتیبان، شناورهای جستجو و نجات، شناورهای نفربر تندرو و ... تجهیز شود. دارایی معنوی نفت خزر، تجربه‎ای است که سبب شده است امروز در باشگاه کشورهای صاحبِ دانشِ فعالیت در آب‎های عمیق حرفی برای گفتن داشته باشد و دارایی مادی این شرکت، تجهیزات و ناوگانی است که نباید از تقویت و توسعه آن غفلت شود.

هانیه موحد