گازرسانی؛ فراتر از یک طرح منطقه‌ای

بهره‌برداری از این طرح و تکمیل طرح گاز رسانی به سایر شهرهای استان، ضمن افزایش رفاه خانوارهای شهری و روستایی این منطقه، با فراهم کردن سوخت و خوراک واحدهای پتروشیمی در حال احداث و فراهم ساختن سوخت مورد نیاز نیروگاه‌های برق، اثر مستقیم بر توسعه اقتصادی استان خواهد داشت. با این حال، اهمیت توسعه زیرساخت‌های این استان اهمیتی فراتر از توسعه اقتصادی منطقه دارد.

استان سیستان و بلوچستان به دلیل مجاورت با آب‌های بین‌المللی و دسترسی به آب‌های آزاد،‌ به لحاظ اقتصادی موقعیتی استراتژیک دارد. بنادر این استان می‌توانند نزدیکترین مسیر دسترسی به آب‌های آزاد را نه تنها برای کشور ما بلکه برای کشورهای افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و قزاقستان فراهم کنند. بنابراین هرگونه اقدامی در جهت توسعه زیرساخت‌های استان، اهمیتی فراتر از رفع محرومیت و ارتقای شاخص‌های توسعه‌یافتگی آن داشته و می‌تواند اهمیتی استراتژیک برای توسعه اقتصادی کشور داشته باشد. در این بین، بهره‌برداری از طرح گاز رسانی به استان، گامی اولیه ولی مهم در جهت توسعه زیرساخت‌های این استان تلقی می‌شود.

استان سیستان و بلوچستان، با وجود موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و اهمیت بالقوه آن برای اقتصاد کشور، به طور جدی با ضعف زیرساخت‌ها مواجه است. بندر چابهار به عنوان مهم‌ترین بندر این استان و به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، نسبت به بنادر اصلی کشور نظیر بندر شهید رجایی یا بندر امام، سهم ناچیزی از مجموع تخلیه و بارگیری بنادر کشور دارد. این درحالی است که بندر چابهار نزدیک‌ترین فاصله را به مسیرهای کشتیرانی بین‌المللی داشته و در صورت توسعه، می‌تواند نقشی کلیدی در ترانزیت کالا در کریدور شرق و غرب داشته باشد.

ضعف‌های زیرساختی این استان محدود به بنادر نیست. این استان به لحاظ زیرساخت‌های حمل و نقل جاده‌ای هم، فاصله بسیاری با شرایط مطلوب دارد. از مجموع نزدیک به 18 هزار کیلومتر بزرگراه و آزادراه کشور، سهم این استان با 228 کیلومتر بزرگراه، تنها 1.3 درصد است. وضعیت شبکه ریلی استان نیز هیچگونه تناسبی با ظرفیت‌های بالقوه آن ندارد.

در صورت توسعه زیرساخت‌های سیستان و بلوچستان، به ویژه در زمینه اتصال بنادر استان به شبکه ریلی کشور و اتصال شبکه آزادراه‌های کشور به  بنادر استان و همچنین توسعه فرودگاه‌های این استان، امکان فعال‌سازی ظرفیت‌ها و بهره‌برداری از مزیت‌های منحصر به فرد استان فراهم خواهد شد.

در چنین شرایطی است که می‌توان از مهمترین مزیت این استان به عنوان درگاه ترانزیت کشور استفاده کرد و با اتصال کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد، عواید فراوانی را نصیب کشور کرد. علاوه بر مزیت استان در زمینه ترانزیت، این استان به دلیل دسترسی به آب‌های آزاد و همچنین همجواری با مناطق معدن خیز کشور، مزیت خاصی برای احداث واحدهای بزرگ صنایع معدنی و صادرات محصولات معدنی دارد. البته بهره‌مندی از این مزیت، علاوه بر توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، مستلزم تکمیل طرح‌های گاز رسانی و توسعه نیروگاه‌های برق نیز است.

با این توضیحات، طرح گاز رسانی به استان سیستان و بلوچستان، یکی از گام‌های اولیه در مسیر فعال کردن ظرفیت‌ها و مزیت‌های بالقوه استان در مسیر کمک به رشد اقتصادی کشور محسوب می‌شود. انتظار می‌رود دولت، با توجه به موقعیت استراتژیک استان سیستان و بلوچستان، شرایط توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی و جاده‌ای بنادر استان، توسعه ظرفیت بندر چابهار و توسعه زیرساخت‌های انرژی استان را فراهم کند. البته بدیهی است که تأمین مالی طرح‌های بزرگ زیرساختی این استان منحصراً با اتکای بر منابع بودجه‌ای دولت فراهم نخواهد شد و لذا لازم است با اولویت‌بندی طرح‌های زیرساختی و فراهم ساختن زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، زمینه توسعه سریع زیرساخت‌های استان فراهم شود.

حمید آذرمند - تحلیلگر اقتصاد ایران